Een systeem heeft regels en wetten die gelden voor ieder die bij een systeem horen. Bij een systeem gelden ook grenzen. Jij hoort erbij en jij niet. De grenzen worden door allerlei uitsluitingen bepaald : "Je kunt wel zeggen dat je mijn broer bent, maar ik ken je niet en we hebben niet dezelfde moeder en vader." En "Jouw huid heeft een andere kleur dan de mijne. Op deze plaats van de wereld hoort de huid er uit te zien zoals de mijne, dus jij hoort hier niet."
Zo zijn land en cultuursystemen ook gebonden aan grenzen. Deze kunnen duidelijk zijn, maar zijn het niet altijd. 'Er bij horen' is in alle systemen een centraal gegeven. Uitsluiting is daarmee geboren om de grenzen van een systeem aan te geven.

Mensen zijn verbonden met allerlei systemen. Soms voor korte tijd, met sommige systemen voor altijd.
Culturen zijn veranderlijk. Geschiedenis (tijd) zorgt voor een geleidelijke verandering. Leiders en helden zorgen soms voor een schok (revolutie of oorlog). Verplaatsing geeft een vermenging van verschillende culturen die uiteindelijk 'gewoon' gevonden worden. In Nederland wordt vaak gesproken van de Joods-christelijke cultuur. Misschien worden deze woorden gekozen voor de huidige cultuur vanwege een schuldgevoel na de tweede wereldoorlog. De uitdrukking is in 1939 ontstaan in de Verenigde Staten. De laatste 50 jaar is er kennis gemaakt met Islam, Boeddhisme  Hindoeïsme, Tao en andere vormen van denken over de mens, zijn geschiedenis en zijn ontwikkeling. Zij worden vereenzelvigd met 'cultuur'. Op dit moment wordt er op veel plaatsen de grens van de cultuur en het geloofssysteem verplaatst of verdedigd. In Nederland zorgt de kennismaking voor verschillende reacties: omarming en verdediging.

De opdracht
Nu er steeds vaker gevraagd wordt om door familieopstellingen verandering teweeg te brengen in een achtergrond die bepaald is door verplaatsing, zie ik een grote en belangrijke opdracht voor degenen die werken met systemisch waarnemen of op andere wijze.
Het blijkt nodig om ons een aantal vragen te stellen. Het zoeken naar antwoorden kunnen we gezamenlijk doen, door bijeenkomst en door schrift.

1. Heeft het verlaten van geboortegrond consequenties? Kunnen we ons overal vestigen?
2. Wat zijn de mogelijkheden voor een mens na een verplaatsing naar een ander deel van de wereld na adoptie, om betere kansen te vinden, of als vluchteling? Wat maakt dat het verplaatsen gevolgen kan hebben op allerlei gebied?
3. Lukt het zonder oordeel te kijken naar situaties die te maken hebben met verplaatsing? Waar raakt het mij? Wat is mijn verleden? Zijn mijn voorouders lang op dezelfde plaats blijven leven? Hebben ze te maken gehad met slavernij? Of is er in mijn familie sprake van emigratie, adoptie of andere verplaatsing? Heeft dit gevolgen gehad voor de beslissingen die ik genomen heb in mijn leven?

De Verheldering verzorgt, samen met anderen, een congres op 16 mei 2025 over dit onderwerp. De inhoud beweegt zich rond een belangrijk gebied in de samenleving: de cultuur van jou en jouw voorouders. De geschiedenis zorgde mede voor de culturen. De verplaatsing zorgt voor een andere vorm van samenleven.
Dit is een congres over nieuwe manieren van werken met en voor mensen die een verplaatsing hebben meegemaakt van cultuur naar cultuur. Soms van trauma naar trauma.
De opdracht voor degenen die systemische opstellingen mogelijk maken en opstellingen begeleiden, bestaat uit het onderzoeken van goede mogelijkheden om te helpen bij de consequenties van de verplaatsing. Er is al een zoektocht geweest. Het opstellen van landen bleek een goede zet te zijn, maar we zoeken nu naar een vorm van werken die te maken heeft met geboortegrond en cultuur. Een vorm die alle vraagstellers kan dienen.
In workshops, lezingen en in gezamenlijke opstellingen en oefeningen worden mogelijkheden aangeboden. Aan ieder de vraag om kritisch te kijken en zijn of haar inbreng er aan toe te voegen.

Tijdens het congres zullen verschillende mensen, uit verschillende culturen het woord nemen of workshops houden om meer inzicht te creëren over het onderwerp:
'Het belang van geboortegrond: samenleven in beweging.'


U kunt zich inschrijven voor het congres van 16 mei 2025, dat gehouden wordt in conferentiecentrum Woudschoten te Zeist.

Al sinds het bestaan van de mens wil de mens begrijpen hoe de mens werkt. Hoe de geest, het gevoel, bewustzijn en het lichaam onder controle te brengen zijn. Veelal zijn we er van uitgegaan dat we individuen zijn. De laatste tientallen jaren werd er regelmatig opgemerkt dat demens altijd in relatie staat tot zijn omgeving. Verschillende therapeuten, zoals Moreno, Jung, Satir, Minuchin, Nagy, Erickson, Gendlin en anderen hebben manieren bedacht om met deze relaties zodanig te werken dat het individu beter zou gaan functioneren.
In de negentiger jaren is er een methode ontstaan die ‘systemisch werk’ is genoemd. Bert Hellinger is de grondlegger van deze methode.
Deze methode gaat uit van vier belangrijke grondslagen die zorgen dat er een hecht systeem kan ontstaan:

• ordening,
• binding,
• evenwicht in geven en nemen,
• schuld en onschuld.

 
Deze principes zijn van belang in elk systeem. Een systeem wordt gezien als een geheel van elementen die elkaar wederzijds beïnvloeden en die een geïntegreerd geheel vormen.
Het familiesysteem is het belangrijkste systeem. Daar werd je in geboren. De familie is een systeem met als doel het leven te overleven in en binnen een onoverzichtelijke wereld. Daar leer je het omgaan met wetten en regels en hoe te overleven.
De grondslagen voor dit overleven komen tegemoet aan de volgende behoeftes:

1. de behoefte aan veiligheid en voorspelbaarheid;
2. de behoefte er bij te horen;
3. de behoefte aan gelijkwaardigheid in geven en nemen.

 
In elk systeem gelden bepaalde wetmatigheden en behoeften. Als je een (gevoelsmatige en veelal onbewuste) wet overtreedt volgt er een gevoel. Dit gevoel is veelal de ‘gevoelde waarneming’ of ‘samenvatting’ van de ‘situatie en relatie’ binnen het systeem. We ervaren deze gevoelens vaak als ‘schuld’ of ‘onschuld’. In sommige culturen wordt dit gevoel eerder als ‘schaamte’ ervaren.
We kennen de gevoelens van ‘schuld en onschuld’ binnen ‘het geweten’.
Het geweten staat niet boven de groep en niet boven het geloof of bijgeloof dat in de groep heerst: het geweten staat haar ten dienste. Het helpt de groep als groep te overleven.
In elke groep zijn er andere regels.
Schuld en onschuld zijn niet hetzelfde als goed en kwaad. Onschuld in een groep kan hetzelfde zijn als kwaad in een andere groep.
In een ‘bende’ kan het tot de ‘gewone’ handelingen behoren om een niet-bendelid iets aan te doen. Voor het systeem ‘land’ gaat dit tegen de regels in van overleven binnen het systeem ‘land’ en wordt daarom het bendelid ‘uitgesloten’ door hem in de gevangenis te zetten. Een land in oorlog vindt het heel logisch om andere mensen, die niet tot hun eigen groep behoren, te vermoorden. Ook deze mensen doen datvanuit een gevoel van ‘onschuld’. De onschuld bestaat uit het niet overtreden van de wetten en afspraken binnen de ‘eigen’ groep.
Binnen dit congres gaat het veelal over de gevolgen van de wetten en handelingen die bestaan in de grote systemen: het land, de cultuur, de religie.
De verplaatsing van een persoon van de ene cultuur naar een andere brengt van alles te weeg. Het belang van het leven op je geboortegrond is er één van. Het delen van deze geboortegrond met iemand uit een andere cultuur is ook een belangrijk fenomeen in het ‘Samenleven in beweging’.
 

Ook is het ons duidelijk geworden dat degenen die ‘enkel’ aanwezig zijn ook veel goeds mee kunnen nemen na de opstelling aanschouwd te hebben of onderdeel te zijn geworden door als representant gevraagd te zijn.
In het congres hebben we, naast alle persoonlijke wensen, oog voor de grote systemen. De grote systemen (cultuur, land, religie) hebben veel invloed op de wetten en regels binnen de kleine systemen (familie, gezin, organisatie). We gaan meemaken dat een ander mens niet zo anders is als je misschien wel denkt. Ook al is die ander met andere regels opgevoed, hebben hun voorouders een andere geschiedenis, heeft hun huid een ander kleurtje of spreken de anderen een andere taal. We kunnen opmerken dat iedereen met allerlei overleefmechanismen leeft. Deze mechanismen zijn vaak in de vroege jeugd tot zich genomen en/of ontwikkeld. Op latere leeftijd blijken de mechanismen niet altijd tot het gewenste resultaat te leiden. Als je geleerd hebt een hamer te pakken omdat je steeds spijkers tegen komt en je later allerlei schroeven en bouten meemaakt, dan heb je andere instrumenten nodig. Dan wordt in veel methoden geprobeerd je beter te leren omgaan met die hamer. In het systemisch werk kan gezien worden wat er is ontstaan in je leven en wat er nog gedaan kan worden om beter om te gaan met de rest van je leven.

Bij de Verheldering wordt gewerkt met allerlei kennis die opgedaan is uit de contacten en lessen van vele voorgangers in dit werk en van de ontdekkingen die tijdens het werk zijn gedaan. Zo zal je misschien het woord ‘vacature’ horen tijdens een opstelling: een woord dat gebruikt wordt voor een situatie waarin één of meer leden van het gezin of familie (bijvoorbeeld de vader of moeder) niet doet wat van hem of haar verwacht wordt en dat dan gedaan wordt door een ander (bijvoorbeeld het kind). Of het woord ‘protagonist’. Een woord dat in de psychodrama wordt gebruikt en ook de hoofdpersoon in een boek of film aanduidt. Of de ‘mogelijkmaker’ een woord gekozen om de verwarring op te heffen over het vaak voorkomende ‘wie is de opsteller?’, degene die een vraag inbrengt of degene die de opstelling begeleidt? En de mogelijkmaker heeft meer te doen dan alleen de opstelling begeleiden: hij/zij moet zorgen dat alles geregeld is voor de opstelling begint: een gebouw, een groep mensen, een veilige sfeer, een systemische autoriteit zijn, wat lekkers erbij, etc.

We hebben geleerd over de familie. Een belangrijk systeem. Waarin allerlei regels en wetten heersen die helpen om te overleven in een chaotische wereld. Waarin we hebben geleerd hoe we met die onbekende wetten moesten om gaan en waarbij dat niet altijd lukt.
Het systemisch werk laat zien wat er gebeurd is. Kort weergegeven is een familieopstelling: je omdraaien naar hetgeen gebeurd is, dit te overzien, een proces in werking zetten dat zorgt dat het leven voorlopig beter gaat en je terugdraaien om je leven vanuit autonomie te kunnen leven zonder steeds teruggetrokken te worden naar situaties, belangen en verplichtingen uit het verleden.
We gaan in dit congres aandacht schenken aan de grote systemen: land, cultuur, religies. Deze systemen zijn vormen van overleven voor grote groepen. De wetten en de binding met vele anderen zorgen voor de gewenste veiligheid en voorspelbaarheid totdat een ander land, een andere cultuur, een andere religie vindt dat je het anders moet doen. Of de groep waar je bij hoort vindt dat een andere groep het zo moet doen als jullie. We kennen de wonderlijk vormen van macht en overheersing in de vele eeuwen van onze ouders en voorouders als slachtoffer of dader.
We merken in ons werk heel regelmatig dat de geschiedenis van de voorouders nog steeds een grote impact heeft op de huidige mens. Een fenomeen als de dader en het slachtoffer lijkt een heel eenvoudig te overzien mechanisme in onze relaties, maar het blijkt veel ingewikkelder. In het klein: jij wilde scheiden, dus ben jij de dader en ik het slachtoffer en kan ik er niks aan doen. In het groot: ‘Nooit meer slachtoffer’ na een poging tot genocide in de tweede wereldoorlog, brengt een gevaarlijke oplossing nabij als men vervolgens dader wordt. Het zoeken is naar een manier om beter en heilzamer om te gaan met deze vorm van overleven.
De Nederlandse geschiedenis is verweven met de velen die als slaafgemaakten naar een ander deel van de wereld werden gebracht en waarbij deze mensen gedwongen werden op een zodanige manier te leven dat hun overleefmechanismen van toen nog steeds onbewust geleefd worden. Er ligt nog een opdracht aan allen om te leren omgaan met de consequenties.